‘मैले एउटा निर्वाचन क्षेत्र वा एउटा जिल्लामा मात्र केन्द्रित भएर काम गर्ने कहिल्यै सोचिनँ’
‘अब सुशासन र आर्थिक समृद्धि नै मेरो बाँकी जीवनको लक्ष्य छ, त्यो गोरखाबाट गर्न सक्छु भन्ने विश्वास छ’
‘तिमीहरुले हामीलाई बाटो छाडिदेऊ भन्नु राजनीतिक कुरा होइन, आफू सक्रिय भएपछि जनताले स्वतः मान्छन्, छोड, नो नट अगेन भन्ने हो ?’
माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल शनिबारदेखि गोरखा–२ मा मतदाता भेटघाटमा व्यस्त छन् । भेटघाटका क्रममा आफ्नो क्षेत्रका ४० भन्दा धेरै टोल र बस्तीमा पुगेका दाहालले आफूलाई भावी प्रधानमन्त्रीका रुपमा प्रस्तुत गरिरहेका छन् ।
धेरैमा एउटै जिज्ञासा छ, तपाईंले चितवन किन छाड्नुभयो ?
चितवन किन छाड्नुभयो भन्ने प्रश्न नै मलाई अलिकति अप्ठ्यारो लाग्छ । मैले चितवन छाडेको होइन, गोरखा आएको चाहिँ हो । चितवनमा मेरो घर छ, चितवनप्रतिको जिम्मवारी पनि कायमै छ । यो निर्वाचनमा गोरखा आएको पक्कै पनि हो । गोरखा आउने कुरा अहिलेको मात्र थिएन, मैले रोल्पा र काठमाडौंपछि सिरहा जाँदै गर्दा पनि गोरखाका साथीहरूले तपाईं एकचोटि गोरखा आउनुपर्यो भनिराख्नुभएको थियो । अहिले त्यो संयोग जुर्यो ।
स्थानीय तह निर्वाचनमा माओवादीले अघिल्लोपल्टभन्दा धेरै मतान्तरले भरतपुरको प्रमुख पद जित्यो । त्यति राम्रो परिस्थिति हुँदाहुँदै पनि तपाईंले चितवन छाडेकामा टीकाटिप्पणी भइरहेका छन् नि ?
यो विषयमा धेरै खालका टीकाटिप्पणी आएका छन् । मेरो कुरा एकदम सरल छ । चितवनमा निर्वाचन परिणाम नराम्रो भएको वा नराम्रो हुने आशंकाले गोरखा आएको विल्कुलै होइन । जतिबेला गोरखा जाने निर्णय गरें, त्यतिबेला चितवनबाट गठबन्धनका सबै जनप्रतिनिधि, पार्टीका नेताहरू र प्रतिपक्षका जनप्रतिनिधिसमेत बालुवाटारमा गठबन्धनको बैठक बसेको ठाउँमा आएर तपाईंले चितवन छाड्न हुँदैन, हामी विजय सुनिश्चित गराउँछौं भन्नुभएको थियो । स्थानीय तह निर्वाचनको परिणाम राम्रो थियो, संघीय र प्रादेशिक निर्वाचनमा पनि राम्रो हुने कुरामा कुनै शंकै थिएन । तर मैले एउटा निर्वाचन क्षेत्र वा एउटा जिल्लामा मात्र केन्द्रित भएर काम गर्ने कहिल्यै सोचिनँ । हिजो क्रान्ति गर्दा, जनयुद्धको कमान्ड गर्दा पनि म देशका विभिन्न भागमा घुमें ।
। पहिलोचोटि निर्वाचन लड्दा पनि आफ्नो गृहजिल्लाभन्दा पनि आन्दोलनको एउटा केन्द्र रोल्पा र जनआन्दोलनको केन्द्र काठमाडौं छानें । यी दुईलाई जोडेर अब शान्तितिर देशलाई लैजानुपर्छ भन्ने मान्यताबाट निर्देशित भएर त्यसो गरें । मधेसमा एक खालको आन्दोलन, विद्रोह र विग्रहको संकेत देखिएका बेला मधेसका जनता र पहाडका जनतालाई जोडेर देशलाई अझ एकताबद्ध गर्न आवश्यक छ भनेर मधेसको केन्द्र सिरहा पुगें र निर्वाचित भएँ । त्यो एउटा सन्देश थियो । अन्त्यमा चितवन जानैपर्थ्यो । त्यहाँका जनताको अपेक्षा हुनु स्वाभाविक भएकाले म गएँ ।
गोरखासँग पनि मेरो गहिरो सम्बन्ध छ । मैले २०३३/३४ सालमा आरुघाटमा अध्यापन गरें । पञ्चायतविरोधी आन्दोलनका बेला पार्टीमा पूर्णकालीन भएँ । त्यतिबेला मैले गोरखामै बसेर भूमिगत रूपमा हेडक्वार्टर चलाएँ । युद्धको तयारीको सम्पूर्ण कुरा पनि गोरखाबाटै भयो । मैले र मुख्य नेताहरूले सिरानचोकमा पहिलो फौजी तालिम लिएका हौं । गोरखाका जनतादेखि बुद्धिजीवी, गठबन्धन र बाबुरामजीले पनि आउनुपर्छ भनेपछि म आएँ । अब सुशासन र आर्थिक समृद्धि नै मेरो बाँकी जीवनको लक्ष्य छ । त्यो गोरखाबाट गर्न सक्छु भन्ने विश्वास छ ।
विगतमा तपाईंलाई मत दिएका रोल्पादेखि कीर्तिपुरसम्म र सिरहादेखि चितवनसम्मका मतदाताको गुनासो भने तपाईंले आफ्ना प्रतिबद्धता अलपत्र पारेर गोरखा जानुभयो भन्ने छ नि ?
यो कुरा बिल्कुल झूटो र गलत हो । यो खाली प्रचण्डलाई र प्रचण्डले गरेका कामलाई मिनिमाइज गर्न चाहने नियोजित प्रचारबाजीबाहेक केही पनि होइन । तपाईं चितवन गएर हेर्नुस्, त्यहाँ अर्बौंका परियोजना भएका छन् । त्यहाँको भौतिक पूर्वाधार वा शिक्षा, स्वास्थ्यको क्षेत्रमा गरिएका काम असाधारण र अभूतपूर्व भयो भन्ने आमजनताको भनाइ छ । सिरहामा पनि स्वास्थ्य, भौतिक पूर्वाधार र खानेपानीको क्षेत्रमा गरिएका परियोजना जनताले कहिल्यै बिर्सने छैनन् । जहाँ म गएको छु, त्यहाँका जनताले मलाई विकास र भौतक पूर्वाधारमा राम्रो गरेको भनेर बोलाइराखेका छन् ।
गोरखामा तपाईंलाई भावी प्रधानमन्त्रीका रूपमा कार्यकर्ताबाट चित्रण भइरहेको देखियो नि ?
मैले यो निर्वाचनलाई आर्थिक विकास र क्रान्तिको एउटा नयाँ सुरुवात गर्ने अभियानका रूपमा लिएको छु । आर्थिक क्रान्ति भएन भने राजनीतिक परिवर्तन दिगो हुँदैन भन्ने चिन्ताका साथ लागिरहेको छु । बाबुरामजीले सार्वजनिक समारोहमा भन्नुभएको छ, मेरोभन्दा धेरै प्रतिशतले जित्नुपर्छ भनेर । नेपाली कांग्रेसका नेताहरूले पनि त्यस्तै भनिराख्नुभएको छ । अब परिणाम के हुन्छ भन्ने कुरा त पछि देखिने कुरा । देशभर घुम्दा जनताले मलाई भावी प्रधानमन्त्रीका रूपमा चित्रण गरिरहेको अनुभूति गरेको छु । एकचोटि फेरि यो देशको नेतृत्व, आर्थिक विकास र समृद्धिको नेतृत्व प्रचण्डले गरे हुन्थ्यो भन्ने जनभावना मैले सर्वत्र अनुभूत गरेको छु ।
एकथरी मान्छेलाई यो सुन्न फेरि गाह्रो पनि भएको होला तर मैले भन्ने गरेको छु– मेरा लागि प्रधानमन्त्री नै मुख्य कुरा हैन । त्यो रेसमा मैले आफूलाई राखिराखेको छैन । प्रधानमन्त्रीलाई मैले मुख्य ठानेको भए गएको पाँच वर्षमा म प्रधानमन्त्री हुने पूरै सम्भावना मात्र होइन, सबै आधार र प्रमाण थियो तर मैले देशको राजनीतिक स्थिरता र समृद्धि मुख्य कुरा हो भनें । अहिले पनि राजनीतिक स्थिरता, आर्थिक विकास र आर्थिक क्रान्तिमा फड्को हान्नैपर्छ भन्नेमा छु । सुशासन र समृद्धि मुख्य कुरा हो, प्रधानमन्त्री मुख्य हैन । तर, प्रधानमन्त्री बन्नुपर्ने अवस्था आइपर्यो भने मैले त्यसलाई जीवनको एउटा करिब–करिब अन्तिम अवसर ठानेको छु । केही चिज यो देशलाई दिएर जानुपर्छ भन्नेचाहिँ फेरि भित्र छ, हुँदै नभएको होइन ।
चुनावपछि गठबन्धनबाट तपाईं नै प्रधानमन्त्री हुने भन्ने विषयमा केही कुरा भएको छ ?
भोलिको सरकार कस्तो हुने, कसरी बनाउने भन्नेबारेमा गठबन्धनभित्र औपचारिक र ठोस रूपमा कुरा भएको छैन तर अनौपचारिक रूपमा साथीहरूले छलफल गर्दा तपाईंले भनेजस्तो कुरा असम्भव छैन भन्ने देख्छु ।
भनेपछि चुनावपछिको समीकरणमा फेरबदल आउँदैन भन्नेमा ढुक्क हुन सकिन्छ ?
चुनावपछि पनि यो गठबन्धन जान्छ भन्ने कुरामा हामीहरू करिब–करिब विश्वस्त छौं ।
करिब–करिब भन्नुभयो नि ?
होइन, त्यो केही प्रतिशत त राख्नुपर्यो नि । चुनाव छ, चुनावको मुखमा भन्दाखेरि त त्यसरी भन्नुभएन भनेर मात्र हो तर हामी विश्वस्त छौं ।
स्थानीय तह चुनावमा एउटा फरकखाले प्रवृत्ति पनि देखिएको थियो । देशभरि स्वतन्त्र उम्मेदवार उठ्ने र कतै–कतै जित्ने पनि भयो । अहिले पनि स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू प्रतिस्पर्धामा छन् । सँगसँगै मुख्य दलका शीर्ष नेतालक्षित भएर सामाजिक सञ्जालमा ‘नो नट अगेन’ क्याम्पेन सुरु भइरहेको छ । तपाईंले यो दृश्यलाई कसरी हेर्नुभएको छ ?
मैले यसलाई दलहरूका निम्ति चुनौती र अवसरका रूपमा हेरेको छु । स्वतन्त्र भएर हुनेचाहिँ होइन । देशलाई, जनतालाई, समग्र इतिहास निर्माणलाई स्वतन्त्रले भूमिका खेल्छन् भन्नेजति अवैज्ञानिक र अवस्तुवादी कुरा त केही पनि हुँदैन । तर पनि स्वतन्त्र भनेर पार्टीहरूलाई बदनाम गर्ने, पार्टी नेतृत्वलाई बदनाम गर्ने, जसले इतिहास निर्माणमा, ठुल्ठूला युगान्तकारी परिवर्तनमा असाधारण भूमिका खेले, उनीहरूलाई गाली गरेर हिँड्ने प्रवृत्ति कदापि राम्रो होइन । यो झन्डैझन्डै पानीको फोकाजस्तो हो । यस्सो देखा पर्छ, जान्छ ।
दलहरूका अगाडि स्वतन्त्रहरूले प्रतिस्पर्धा गर्ने भन्ने कुरा दिगो हुने पनि होइन । यो टिक्ने कुरा पनि होइन । मैले स्वतन्त्र भएर चुनाव लडेका र जितेका काठमाडौं वा धरानकालाई लोकतन्त्रकै नयाँ फूल भनेर हेर्नुपर्छ भनेको छु । मैले नकारात्मक टिप्पणी गरेको छैन तर दलहरूलाई यो अवसर पनि हो । स्वतन्त्रले अलिकति दलहरूलाई सच्चिन प्रेरित गरेको पनि हो । त्यस अर्थमा मैले अवसर ठान्छु । स्वतन्त्रले देशलाई अराजकतातिर, कता हो कता अँध्यारोतिर लाने खतरा पनि छ । त्यसकारण चुनौती पनि हो ।
स्वतन्त्रका अभियन्ताहरू र सामाजिक सञ्जालका अभियन्ताहरूले तपाईंहरू हाम्रा निम्ति बीसौं वर्षसम्म लड्नुभयो, अब तपाईंहरू ७०/८० वर्ष पनि हुनुभयो, तपाईंहरू विश्राम गर्नुस्, नयाँ पुस्तालाई दिनुस् भनेका छन् । यसमा केही भन्नुहुन्छ ?
त्यो कुरा उमेरले निर्धारण गर्ने होइन, विचार र स्पिरिटले, मनोबल, दृष्टिकोण, भिजन र मिसनले निर्धारण गर्ने कुरा हो । हामीले शताब्दी पुरुष भनेर सत्यमोहन जोशीलाई १०३ वर्ष हुँदा पनि उचित सम्मान गर्यौं किनकि उहाँको योगदान र सय वर्षपछि पनि उहाँले जुन स्पिरिट देखाउनुभयो, त्यो युवाको भन्दा कम थिएन । युवा फ्रस्टेटेड देखिने, डिप्रेस्ड देखिने तर सय वर्ष कटेको मान्छे गतिशील देखिने । त्यसकारण यो विचार र स्पिरिटसँग सम्बन्धित कुरा हो । त्यसैले रेस्ट लिनुस् भनेर हुने कुरा होइन । त्यसलाई उहाँहरूले आफ्नो कर्मद्वारा, योगदानद्वारा, देश, जनता र इतिहासप्रति आफ्नो लगानीद्वारा विस्थापित गर्न सक्नुपर्छ ।
तिमीहरूले हामीलाई बाटो छाडिदेऊ भन्नु राजनीतिक कुरा होइन । आफू सक्रिय भएपछि स्वतः जनताले मान्छन् । छोड, नो नट अगेन भन्ने हो ? जसले देशमा यस्तो परिवर्तन र समृद्धिका निम्ति भूमिका खेले, उनीहरूलाई ह्युमिलियट गर्ने ढंगले आउनु कदापि पनि न्यायोचित छैन । त्यसकारण यो सफल पनि हुँदैन । म त अहिले ६८ वर्षमा हिँडिरहेको छु । ७० पुग्न पनि दुई वर्ष बाँकी छ । त्यसमाथि मैले अघि भनें नि, मुख्य कुरा विचार, स्पिरिट, मिसन र भिजनको कुरा हो । मलाई लाग्छ, यो देशलाई एकचोटि आर्थिक समृद्धिको अभियानतिर लैजाने भनेर जे–जस्ता कुराहरू मैले सोचेको छु, स्वतन्त्र भन्नेहरूको अहिलेसम्म त्यस्तो कुनै भिजन छ भन्ने मैले देख्न, हेर्न र बुझ्न पाएको छैन ।
प्रसंग बदलौं, मतदाता भेटघाटमा मुख्य के कुरा उठिरहेको छ ? तपाईंले के भन्दै आउनुभएको छ ?
आरुघाटबाट सुरु गरेर भच्चेकसम्म आइपुग्दा धेरै जनताले भौतिक पूर्वाधार र मुख्यगरी सडक सञ्जालको कुरा गरें । मैले भनेको पनि छु, म २०७४ मा चितवनमा चुनाव लड्दा जतासुकै धूलोबाहेक केही हुँदैनथ्यो । जता गयो धूलो मात्रै । अनि साथीहरूले पनि मलाई धूलो–धूलो भएको बाटोतिर लानुहुन्थ्यो ताकि धूलोलाई पिचमा बदल्न सकियोस् ।
अहिले म गोरखा आउँदा पनि फेरि धूलो, हिलो खाल्डाखुल्डी, ढुंगा भएको अप्ठेरो बाटो लगियो । मैले सबैतिर प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छु, चितवनजस्तै यहाँ पनि सडक सञ्जाललाई अपग्रेड गर्ने र कालोपत्र गर्ने कुरा उच्च प्राथमिकतामा रहन्छ । ठूला परियोजना छिटो सकियोस् भन्नेतर्फ पनि जनताको चासो छ । जस्तो कि, बुढीगण्डकी परियोजना देशकै अर्थतन्त्रलाई प्रभाव पार्ने गेमचेन्जर प्रोजेक्ट हो र त्यसलाई अघि बढाउन मैले विगतदेखि नै जोड गरेको छु । अहिले ऊर्जा मन्त्रालयबाट अगाडि बढाई पनि राखेको छु ।
त्यस्तै, गोरखकाली रबर उद्योगलाई पुनः सञ्चालन गर्ने कुरा, पालुङटार विमानस्थल सञ्चालन गर्ने कुरादेखि बारपाकसम्म आउने बाटोलाई अपग्रेड गर्ने कुरा गरेको छु । आरुघाट हुँदै लार्के जाने बाटो स्तरोन्नति गर्नेदेखि जडीबुटी प्रशोधनलाई नयाँ उचाइमा उठाउने, पर्यटकीय विकासका लागि भौतिक पूर्वाधारबाट सर्किटहरू निर्माण गर्ने कुरा पनि भएको छ ।
आँपपिपल र गोरखा अस्पताललाई जोडेर केही प्रतिष्ठान वा मेडिकल कलेज बने हुन्थ्यो भन्ने चाहना पनि जनताको देखें । त्यतातिर पनि मेरो ध्यान छ । हेर्दा विद्यालय भवन धेरै राम्रो छ तर केही ठाउँमा विद्यार्थी छैनन् । मान्छेहरू बसाइँ सरेका छन् । त्यसकारण भौतिक पूर्वाधारलाई राम्रो गर्ने, शैक्षिक गुणस्तरलाई राम्रो गरेर शैक्षिक क्षेत्रमा पनि क्रान्ति गर्न सकिन्छ कि भन्ने सोच छ । यहाँका टारहरूमा सिँचाइ पुर्याएर राम्रो व्यवस्थापनका साथ कृषि परिवर्तन गर्न सकिन्छ कि भन्ने सोचेको छु । यहाँबाट आर्थिक विकासको एउटा नयाँ अभियान देशले देखाउन सकिन्छ भन्ने विश्वास छ ।
आरुघाटको भाषणमा तपाईंले मध्यपहाडी लोकमार्ग आफू प्रम हुँदा बनेको तर अहिलेसम्म काम नभएकाले यसमाथि विचार गर्छु भन्नुभएको थियो । त्यो भनेको के हो ?
मध्यपहाडी लोकमार्गको अवधारणा म पहिलोचोटि प्रम हुँदा अगाडि बढाइएको हो । मेरो सोच के थियो भने हिमालको फेदबाट एउटा पूर्वपश्चिम मध्यपहाडी राजमार्ग र तराईमा दुईवटा राजमार्ग बनाउने । त्यसो गर्यो भने आर्थिक विकासलाई गति दिन सकिन्छ । त्यसैगरी उत्तरदक्षिण करिडोर बनाउने ।
पश्चिमदेखि पूर्वसम्म सबैतिर यसो गरियो भने नेपाल एकताबद्ध पनि हुन्छ र राष्ट्रिय एकता पनि सुदृढ हुन्छ अनि आर्थिक विकासले पनि गति लिन्छ भन्ने हो । हुम्लाको स्याउ केही घण्टाभित्र काठमाडौं वा देशका कुनै पनि भागमा पुग्ने र तराईको अन्न सजिलै पहाडतिर पुग्ने वातावरण बन्छ भन्ने अवधारणा मैले त्यतिबेलै पेस गरेको हो । मध्यपहाडी लोकमार्ग अब करिब–करिब सम्पन्न हुने बाटोमा छ तर यहाँ बुढीगण्डकी परियोजनाको कारणले पनि केही काम अप्ठ्यारोमा परेको छ, त्यसलाई टुंग्याउनेतिर मेरो जोड छ ।
आसन्न चुनावपछि माओवादीको स्थिति कस्तो हुन्छ ? कति सिटको आकलन गर्नुभएको छ ?
कति सिट जितिएला भनेर अहिले मैले अनुमान त गरेकै छु तर सार्वजनिक गर्न चाहन्नँ । मलाई लाग्छ, हामी पहिलाको जस्तै तेस्रो तर निर्णायक शक्ति हुन्छौं । त्यसमा कुनै शंका छैन । मेरो रेसचाहिँ दोस्रो र निर्णायक हुनेमा छ ।
निर्णायक भन्ने शब्दले अब सत्ता गठबन्धनको केन्द्रमा तपाईं हुनुहुन्छ भन्ने संकेत गर्यो हैन ?
त्यो जनमतले संकेत गर्यो, मैले गरेको होइन । जस्तो स्थानीय चुनावमा जहाँनेर पुग्यौं, कम आए पनि तेस्रो हुन्थ्यौं, ५०/६० आए पनि तेस्रो हुन्थ्यो तर निर्णायक हुन्नथ्यो । १२२ मा जब पुग्यौं, निर्णायक तेस्रो भयौं । जनमतले नै हामीलाई तेस्रो भनेको छ । मलाई लाग्छ, आउँदो निर्वाचनमा पनि हामी निर्णायक शक्ति हुन्छौं ।कान्तिपुर बाट
